Kijken door een andere bril

 “Gefeliciteerd mevrouw! U hebt ADHD.” Breed glimlachend schudt de psychiater mij de hand en hij begint mij prachtige verhalen te vertellen over de vele voordelen van ADHD. Met grote ogen zit ik de beste man aan te kijken. Als hij op een gegeven moment stil valt, neem ik schoorvoetend het woord: “ADHD? Dat is toch een ziekte?”, spreek ik zacht. De psychiater barst in lachen uit. “Mevrouw, u moet niet alles geloven wat ze u vertellen.”, en hij geeft mij wat namen en adressen van mensen die me kunnen helpen het maximale voordeel uit mijn ADHD te halen. Bij het verlaten van de spreekkamer schudt hij mij nogmaals de hand. “Nogmaals gefeliciteerd, u bent maar een bofkont. U realiseert zich dat misschien nu nog niet, maar dat komt gaandeweg vanzelf.”

Stel je eens voor dat iemand bovenstaande reactie had gekregen toen er bij hem/haar ADHD gediagnosticeerd werd… Hoe zou dat zijn? Hoe zou het zijn voor een kind met ADHD als anderen op die manier naar hem zouden kijken? Wat een wereld van verschil met de manier waarop er nu vaak naar kinderen met ADHD gekeken wordt. ADHD wordt immers vooral gezien als een stoornis. Lange tijd is er alleen maar naar de problemen gekeken en zijn ook alleen de problemen genoemd. Het kan beslist geen kwaad daar eens wat tegenwicht aan te bieden door te zeggen dat er niemand blij wordt van alleen maar negatieve kenmerken over zichzelf te horen. Daarom is het goed om in de begeleiding van kinderen met ADHD oog te hebben voor de positieve kanten van ADHD en juist de nadruk te leggen op waar deze kinderen goed in zijn. De vraag die je je dan kan stellen is:

Welke begeleiding heeft een kind met ADHD dan nodig om zijn goede en positieve kwaliteiten tot bloei te laten komen?

ADHD

Laten we eerst eens kijken naar wat ADHD eigenlijk is en wat er de gevolgen van zijn.

ADHD is de afkorting voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. In het Nederlands is dat vertaald als Aandachtstekortstoornis, al dan niet met hyperactiviteit en/of impulsiviteit. Kinderen met ADHD zijn vaak erg druk, kunnen zich moeilijk concentreren en kunnen impulsief zijn.

ADHD heeft ook veel te maken met de regelfuncties van de hersenen die niet optimaal functioneren. Deze functies van de hersenen regelen dat je de dingen die je ziet en hoort, kunt verwerken. Ze zorgen voor het ordenen van informatie en ze maken plannen hoe je dingen het best kunt oplossen. Ze zorgen ervoor dat je het plan kunt onthouden en dat je het ook stap voor stap gaat uitvoeren. Ze regelen dat je leert van gemaakte fouten. Bovendien zorgen ze ervoor dat je juist belangrijke dingen waarneemt en schermen ze je af voor minder belangrijke zaken. De regelfuncties houden zich ook bezig met gevoelens. Ze zorgen ervoor dat je je gevoelens in de hand hebt. Ze helpen je ook om je te motiveren en om oplettend te zijn.

ADHD kan verwarrend zijn voor anderen. Kinderen met ADHD kunnen zich meestal wel concentreren op iets dat hun interesse heeft. Vaak is de reactie van een ander dan: “Zie je wel. Hij kan het best, als hij maar wil!” Bij ADHD is er echter geen sprake van onwil, maar veel meer van onvermogen. Om een kind met ADHD goed te kunnen begeleiden, is het daarom goed om kennis te hebben van wat ADHD is, zodat er een goed onderscheid gemaakt kan worden tussen onwil en onvermogen.

Gevolgen

De gevolgen van ADHD kunnen lastig zijn.

• Kinderen met ADHD vinden het vaak moeilijk om hun aandacht blijvend op een taak te richten, zeker als ze iets niet interessant vinden. Ze laten zich snel door allerlei prikkels uit de omgeving afleiden. Ze zijn, vooral op jongere leeftijd, vaak voortdurend in beweging en friemelen overal aan. Ze zijn snel opgewonden en gefrustreerd en voelen vaak een grote onrust van binnen. Stil zitten en rustig zijn kost veel energie.
• Kinderen met ADHD doen vaak voordat ze denken. Ze houden zich niet (ook niet onbewust) bezig met de gevolgen van hun gedrag; de ‘remfunctie’ werkt minder goed. Ze kunnen moeilijk op hun beurt wachten en vallen anderen snel in de rede.
• Kinderen met ADHD hebben ook te maken met de gevolgen die voortkomen uit niet optimaal functionerende regelfuncties. Ze kunnen minder goed ordenen en plannen dan andere kinderen. Daarnaast lukt het ze minder goed om zich snel even iets te herinneren. Ze vinden het lastig om te herhalen wat ze moesten doen en zijn vaak dingen vergeten.
• Kinderen met ADHD vinden het vaak moeilijk om zichzelf te sturen in situaties waar gevoelens een rol spelen en kunnen zichzelf moeilijk stoppen.

Gelukkig zijn de gevolgen van ADHD niet allemaal lastig of negatief.

Kinderen met ADHD hebben uit zichzelf bepaalde goede en positieve kwaliteiten die mooi uit kunnen pakken. Zo worden kinderen met ADHD vaak gezien als energieke, pittige en creatieve kinderen. Zij denken vaker ‘out-of-the-box’.

Kinderen met ADHD zijn vaak onbevangen, behulpzaam, onbaatzuchtig, vrolijk, spontaan en hebben gevoel voor humor. Ze kunnen heel enthousiast zijn en willen graag iets nieuws uitproberen. Daarnaast hebben kinderen met ADHD vaak een groot rechtvaardigheidsgevoel.

Jolanda Kuil en Wencke Schillemans hebben een poster gemaakt met daarop zestien pluspunten van AD(H)D. Met deze poster willen ze de nadruk leggen op de sterke kanten van AD(H)D.

Zij noemen de volgende pluspunten:

• cre­atief en fan­tasier­ijk
• energiek
• kan goed oplossin­gen bedenken
• enthousiast
• beweegt graag en snel
• eerlijk en recht­vaardig,
• groot gevoel voor humor
• heeft orig­inele ideeën
• is vrolijk en spon­taan
• doet direct wat er gevraagd wordt
• meelevend
• onderneemt en onder­zoekt van alles
• kan intens en onbe­zorgd geni­eten
• is stoer en durft veel
• scher­pzin­nig: hoort en ziet alles
• is gek op een feestje.

De poster is te bestellen via uitgeverij Pica voor €3.
https://www.uitgeverijpica.nl/titels/leer-en-ontwikkelingsstoornissen/adhd/poster-adhd-pluspunten-pica

Begeleiding

Over de aanpak van kinderen met ADHD is veel geschreven. Zo zijn er veel overzichtelijke lijsten te vinden met praktische aanwijzingen en wordt er veel nadruk gelegd op rust en regelmaat en op het leren organiseren en plannen.

Toch is er, om alle goede en positieve kwaliteiten van een kind met ADHD tot bloei te laten komen, meer nodig dan dat alleen. Het vraagt vooral om een omslag in denken en handelen.

De begeleiding van kinderen met ADHD vraagt om het verschuiven van de aandacht van het werken aan zwakke punten naar het vaststellen en ontwikkelen van sterke punten. Het gaat hier om een beeldverandering. Belangrijk is, dat het gedrag, de kenmerken en uitingsvormen die doorgaans als symptomen van ADHD gezien worden anders bekeken worden door ze te zien als sterke punten. Vraag je voortdurend af: Wat is er goed aan dit kind? Wat kan het wel? Hoe kan het kind groeien?

Naast deze positieve kijk op het kind is het van groot belang, dat het kind een sterke band heeft met de volwassenen om hem heen. Het kind heeft het nodig om gezien en gewaardeerd te worden. Ook het geven van complimenten is erg belangrijk. Verder mag zeker niet vergeten worden het kind zelf te betrekken bij de begeleiding. Kinderen kunnen doorgaans goed aangeven wat ze willen leren, hoe ze zich willen gedragen en hoe ze denken dat dit hen gaat lukken.

Om te komen tot een passende begeleiding van een kind met ADHD, zou het bovenstaande omschreven kunnen worden in specifieke behoeften voor het kind.

Specifieke behoeften

Je zou kunnen zeggen, dat een kind met ADHD een begeleider nodig heeft die:

• kennis heeft van ADHD
• kennis heeft van de aanpak van ADHD
• weet, dat het bij ADHD gaat om onvermogen en niet om onwil
• ADHD door een bril van mogelijkheden ziet in plaats van het te zien als een niet te veranderen stoornis
• de specifieke talenten van het kind ziet en stimuleert
• een sterke band heeft met het kind
• het kind veel positieve aandacht geeft
• positief gedrag van het kind benoemt
• mogelijkheden of situaties creëert waarin de kans groot is dat het kind succeservaringen opdoet
• het kind veel complimenten geeft
• het kind zelf betrekt bij de begeleiding
• zuinig is met strafmaatregelen, omdat hij weet dat een kind met ADHD het veel beter doet op aanmoedigingen en complimenten
• veel geduld heeft
• hoge verwachtingen heeft van het kind

Om een kind met ADHD goed te kunnen begeleiden is er echt een beeldverandering nodig. Je zou kunnen zeggen, dat een kind met ADHD dus een begeleider nodig heeft die ADHD door een andere bril bekijkt en met die bril op het kind begeleidt.

Tot slot

Natuurlijk is dit een ideaal plaatje en kan zeker niet ontkend worden, dat ADHD problemen kan opleveren. Het kan soms ook moeilijk zijn om de positieve kanten van ADHD te blijven zien. Omgaan met een kind met ADHD kan veel geduld, energie, creativiteit en doorzettingsvermogen kosten.

Verder  is er volop discussie rond de aanpak van ADHD. Hoort ADHD thuis in de psychiatrie of in de gedragswetenschap? Ben je voor of tegen medicatie bij ADHD? Tot nu toe is meestal gekozen voor psychiatrie, met als aanpak onder andere medicatie. De laatste jaren wordt er vanuit de gedragswetenschap en orthopedagogiek steeds meer onderzoek gedaan naar alternatieve methodes om ADHD aan te pakken op gedragsniveau en wordt bekeken of medicatie in alle gevallen wel de beste oplossing is. Ook wordt er nog veel onderzoek gedaan naar ADHD. De discussie zal ongetwijfeld blijven bestaan. Waar je ook voor of tegen bent, één ding kunnen we in ieder geval wel vaststellen:

Het is altijd goed om naar de sterke kanten van kinderen met ADHD te kijken en ze de kans te geven zich van hun beste kant te laten zien.

Juist voor deze kinderen is dat zo belangrijk. Die kans krijgen ze alleen als de volwassenen om hen heen naar ADHD leren kijken door een andere bril, door de bril van mogelijkheden.